वाडग्यांतच ना जाल्यार खाडाक कशें लागतलें? – चेतन आचार्य

वाचन संस्कृती कशी वाडीक लावं येता हाचेर खूबदां खल जाता. आतांचो समाज पळयल्यार पुस्तक वाचप हें कमी जालां (भुरग्यांचें न्हय). गिन्यान मेळपाचीं हेर साधनां वाडल्यांत हेंवूय तितलेंच खरें. आयच्या समाजांतलो घटक पुस्तक घेवन वाच्चे परस मल्टिमेडिया वापरून आयकुपांत आनी पळोवपांत चड रस दिता. दिसाळीं घेवन वाच्चे परस ताका टिवी वेल्यो खबरो पळोवप चड आवडटा. पुस्तक घेवन वाच्चे परस ताका तीच काणी चित्रीत केल्ली आसल्यार सिनेमा पळोवपाक चड आवडटा.

पुस्तक वाचप आनी तीच काणी सिनेमांत चित्रीत जाल्ली पळोवप हातूंत खूब फरक आसता. सिनेमांत जें दाखयतात तेंच प्रथम दर्शनी पळोवप जाता. थंय आपली कल्पना शक्त वापरपाची गरज आसना. एखाद्या प्रसंगांत जर “एक भुरगो उदकांत खेळटालो” अशें दाखयलें जाल्यार तो भुरगो खंय खेळटा तें दाखयतात. म्हणटकूच त्या भुरग्यांचे दिसप, ताची पिराय, ताची उंचाय, ताचो भेस, तो खंयच्या उदकांत खेळटा, तो बालदेंतल्या उदकांत खेळटा काय न्हंयचे उदकांत खेळटा काय पावसाच्या उदकांत खेळटा हेंवूय दाखयिल्लें आसता. दिग्दर्शकाक जें दाखोवपाक जाय तें प्रेक्षकाक पळोवचें पडटा.

पूण पुस्तक वाचतना एखाद्या प्रसंगांत जर “एक भुरगो उदकांत खेळटालो” अशें म्हणिल्लें आसत जाल्यार त्या भुरग्याचें दिसप, ताची पिराय, ताची उंचाय, ताचो भेस, तो खंयच्या उदकांत खेळटा, तो बालदेंतल्या उदकांत खेळटा काय न्हंयचे उदकांत खेळटा काय पावसाच्या उदकांत खेळटा हें वाचपी आपली कल्पना आनी प्रतिभाशक्ती वापरून दृश्य रूपांत हाडटा.

पुस्तक वाचतना प्रत्येक प्रसंग हो वाचकान स्वता दृश्य स्वरुपांत हाडिल्लो आसता. स्वताच्या कल्पना शक्तीच्या बळार तो तें दृश्य मनांत पितारता. ताचे दोळे जरी अक्षरां वाचतात आसले तरी त्या अक्षरांत लिपिल्लो अर्थ ताच्या मनाच्या कॅनवासार आकार घेत आसता आनी आपल्या अणभव शक्तीच्या आनी कल्पना शक्तीच्या बळार तो तें दृश्य कमी अदीक सोबीत करता. जसो पावसांत दिसपी इंद्रधोणू व्यक्ती सापेक्ष आसता तसो वाचपाचो आनंदूय व्यक्ती सापेक्ष आसता.

सिनेमा पळोवप्याक, चिंतून आपलें मत तयार करपाक वेळ मेळना. जर चितपाक वेळ घेतलो जाल्यार मुखारलो प्रसंग पळोवपाचो चुकता. वाचतना तशें जायना. एखाद्या लिखाणाचेर पुस्तक बंद करून चितपाक वेळ मेळटा. चिंतून आपलें मत तयार करतकूच परत पुस्तक उघडून दवरिल्लें थंयच्यान वाचन परत सुरू करपाक मेळटा. एखादें बरप एकदां वाचतकूच कळ्ळें ना जाल्यार तें परत वाचून समजून घेवपाक मेळटा.

वाचनाची आवड भुरग्यांत निर्माण जावप गरजेची. भुरगीं कार्टून चॅनल कित्याक पळयतात काय? कित्याक तर तें पळयतकूच तांची मनरिजवण जाता. कार्टून चॅनल सोडून जर ताणीं हातांत पुस्तक घेवपाक जाय जाल्यार तें पुस्तक कार्टून चॅनलाच्याकूय चड ओडलायणें आसचें पडटलें हें आमी मतींत धरपाक जाय. म्हणटकूच त्या दर्ज्याची साहित्य निर्मणी जावप गरजेची. हें बरयतना, साहित्य हें फकत मनरिजवणे खातीरूच आसता अशें म्हणपाचो म्हजो अजिबात हेत ना. जेन्ना भुरग्याक वाचपाची आवड लागतली तेन्नाच आमी हेर तरेचें साहित्य तांच्या ताटांत वाडपाक शकतलीं.

भुरगीं अनुकरण करून करुनूच व्हड जातात म्हणल्यार अतिताय जावची ना. शिक्षक ही व्यक्ती भुरग्यांच्या सुरवातीच्या आयुश्यांतली सगल्यांत पुज्य व्यक्ती आसता असो म्हजो दावो आसा. ल्हान भुरग्यांचे खेळ पळयल्यार हाचेर विस्वास बसतलो. चल्याक किंवा चलयेक जी व्यक्ती शिकयता त्या व्यक्तीचें अनुकरण तें भुरगें करता तें पळोवपाक मेळटा. भुरग्याच्या खेळांत कोण एकटें/टो शिक्षक जाता आनी बाकीचीं भुरगीं जातात. शिक्षक जाल्लें भुरगें आपल्या शिक्षकाच्यो बारीक बारीक संवयो अशें तरेन अभिव्यक्त करता तें खऱ्या शिक्षकान पळयल्यार तांकां आपले गूण दोश दिसतले. घरा कडेन जर भुरग्यान शिक्षकान शिकयलां तें चुकीचें म्हण सांगपाचो यत्न करून पळयलो जाल्यार शिक्षकां वेलो तांचो दोळे धांपून दवरिल्लो विस्वास पळावपाक मेळटा. ह्या विस्वासाचो फायदो शिक्षकांनी घेवपाक जाय. शिक्षक वाचता तें भुरग्याक दिश्टी पडना. शिक्षक फकत शिकयतनाच पुस्तक हातांत धरता तें भुरगो पळयता. शिकोवपाचें पुस्तक सोडून शिक्षकूच हेर कांय वाचनात जाल्यार भुरगीं कित्याक वाचूंक सोदतली? घरांत आवय बापूय फाविल्ल्या वेळांत टिवी पळोवपांत मग्न आसतात. भुरगीं वचून पुस्तक वाचपाक कित्याक बसतलीं?

गांधीजीची आनी एका भुरग्याक मीठ सोडपाक सांगपाक विनवणी करपाक आयिल्ले बायलेची काणी फामाद आसा. दुसऱ्यांक ब्रह्मज्ञान सांगचे पयलीं त्यो गजाली आमी आपणावपाक जाय. आनी अशें केल्यारूच अनुकरण प्रिय भुरगीं व्हडलीं वाचतात तें पळोवन स्वता पुस्तक घेवन वाचपाक लागतलीं.

वाचन हें भास शिकपाच्या प्रवासांतलें एक मुखेल वाहन. मुळावे शाळेंत आमी कोंकणी भास शिकयतात म्हणल्यार आमी कितें करतात? पयलेक आयिल्लो भुरगो बेस बरो उलयता. ताचें व्याकरण चुकना. ताचें शब्द भांडार ताका उलोवपाक लागपी शब्दां परसूय चड आसता. भास शिकोवप म्हणल्यार ताका फकत साक्षर करप न्हय. अक्षर वळख करतनाच ताका खबर आशिल्ल्याच भाशेंत ताका स्वताची कल्पना आडखळ नासतना मांडपाक कळटली तेन्ना ताचें भाशेचेर प्रभुत्व आसा अशें म्हणपाक मेळटलें. मनांतले विचार कशे मांडचे हें परत परत बरोवचे परसूय वाचनान चड बरें कळटा. “कोणें कोणाक म्हणलें” ह्या भास प्रस्नपत्रिकेंतल्या प्रस्नाची जाप याद दवरून अचूक दिवचे परसूय त्याच प्रस्नपत्रिकेंतलो निबंद तो आपले कल्पनाशक्तीन आनी आपले उतरांनी बरोवपाक शकप म्हणल्यार खरी भास शिकप.

चेतन आचार्य

मडगांव, गोंय.