Tuesday, 16 June 2020

तिळगूळ उत्सव वाडचे - नमन सावंत धावस्कार

अंधश्रद्धा सोंपची म्हणून सावित्रीबाई फुलेन शिक्षणाचो उपाय सोदिल्लो तो हेतू फळादीक जाला?
सवायशिणीच्या हातांतलें कांकण तुटलें जाल्यार वाडावलें म्हणटात. कुकूम पुसलो जाल्यार वाडावलो म्हणटात. मणी तुटलो जाल्यार वाडावलो म्हणटात. हाचें कारण तुटप हो अपशकून. घोवाच्या जिवार आयिल्लो काळ, कारण घोव मेले उपरांत हें सगलें तोडटात, पुसतात. मरणा कडेन संबंदीत सगल्यो गजाली रासवळ जिणेंत करप ना हो संकेत. पूण ह्या आयावपणाचे इतले वणार आमकां आसा की पुराय जीण दुसर्‍या खातीर जगपी बायल, मरण लेगीत घोवाचे पयलीं मागता. त्या आयावपणाचो सुवाळो सगल्या सण परबांनी मनयतात. एकामेकांक हळदकुकूम लावन तो साजरो करतात. पुजा, चवथ, लग्न, नागपंचम, वडाची पुनव आनी हेर सुवाळ्यांनी.
मकर संक्रांत ते रथसप्तमी मेरेन मनयतात तो हळदीकुकूम ह्या आयावपणाचो खास सुवाळो. नवीन लग्न जाल्ली व्हंकल पयलेच फावटी सवायशिणींक आपोवन बुडकुल्यो तातूंत धान्य पयसो घालून वांट्टात. दुसरें वर्स ते पांच वर्सां मेरेन कुकूम, फणी, हारशी हे बायलेक गरजेच्यो वस्तू ती वांट्टा. मागीर कितेंय गोड आनी फुडें जाय ते वाण दिता. ही पद्धत सद्या आसा. हें वाण धा रुपया ते पन्नास रुपया पसून आपले अर्थीक ऐपती प्रमाण आनी वांटपाचे संख्ये प्रमाण बदलूं येता.
त्या त्या वेळार त्यो त्यो परबो मनोवप म्हणल्यार सैमीक चक्रा कडेन चड लागीं वचपाचो प्रकार अशे जाणकार मानतात. ह्या दिसांनी थंडी वाडटा म्हणून आंगाक उब जाय देखून गोडांत तीळ भाजून खावप. वांगडा सगल्यांनी मेळून खावप. अशी घडये सुरू जाल्ली पद्दत आसुये. पूण आतां हो प्रकार बदल्ला.
कांय वर्सां फाटीं हांवें वैयक्तीक हळदीकुकूम करचो काय ना? करचो जाल्यार कसो करचो? असो विचार करून कांय गजाली थारायल्यो. हाचे पयलीं घोव भायर पडिल्ले म्हजे चुलतेक हांवें हळदकुकाचें वाण व्हरून दिल्लें. घरांत आयिल्ले विधवा बायलेक तिळगूळ दिवन वाण दिल्लें. पूण तरी आसतना खंय तरी कितें तरी कमी आसा म्हणून निर्णय घेतलो. एक-पान सुपारी वांटप ना, घेवप ना. कारण सगलीं बायलां सुपार्‍यांच्यो विकत्यो माळोच हाडून पानां बरोबर वांट्टात. भुरगीं मागीर तीं पॅक केल्लीं सुगंधीत सुपारी खातात. दुसरें-वाण वांट्टना बुद्धीची खावड वांटप. कारण वाण चडशें फावटीं घरांत हाडलें की कोयराचे रूप घेता. तिसरें- कसलेंय प्लास्टीक आवरण आशिल्लें वा प्लास्टीक वांटप ना. चवथें-तिळगूळ वांटप ना. कारण बाजारांत आतां मेळपी तिळगुळांनी तिळूय नासता आनी गुळूय नासता.
हे सगले निर्णय घेवन अमलांत हाडप तशें सोंपें नासलें. पूण तें अमलांत न हाडप म्हाका चड कठीण आसलें. बुद्धीक पटपी विचार हळु हळू करून आपले पुरते तरी अंमलात हाडपाक जाय.
पयल्याच वर्सा सादीं सादीं पुस्तकां वांटली. मी तंत्रज्ञान मी विज्ञान’, ‘मी पर्यावरण...बी अशीं पुस्तकां वांटली. सामक्यो मिस्तुरात प्रतिक्रिया आयल्यो. व्हडलेशें स्वागत जालें ना. तरिकूय दोन प्रतिक्रिया बर्‍यो आसल्यो. एके बायलेन म्हणलें- हाकाच लागून आमचे बाय तुमगेर चुकोवं नाका म्हणटालें. वाचपाक येना त्यो बायल्यो मातश्यो चड निर्शेल्ल्यो दिसल्यो. पूण एका चल्यान घरा कडेन म्हणलें पुस्तक कोणे तरी विचारी बायलेनूच वांटला आसतलेंत्या चल्यान मुजरत म्हाका मेळून बरी देख तुवें घातल्या म्हणून सांगलें. 
दुसर्‍या वर्सा कॉम्रेड पानसरेचे सभेंत उलोवप्यांनी शिवाजी कोण होताहें पुस्तक घराघरांनी पावोवपाचें म्हणून आवाहन केलें. त्या वर्सा म्हज्या इश्टा कडल्यान ताच्यो प्रती हाडून घेतल्यो आनी सुमार साडे तिनशें पुस्तकां हळदकुकमा निमतान घराघरांनी पावयलीं. बायलांनी कितलीं वाचलीं खबर ना. पूण घरांतल्या शिकपी मनश्यांनी शंबरांनी तरी वाचलीं आसतलीं.
मागीर डॉ. रुपेश पाटकाराचीं मनोवेदनांच्या गोष्टीआनी छान छान गोष्टीहीं पुस्तकां वाटलीं. हातूंत आठ लोककथा बोधकथा सयत, चित्रां सयत आसात. ह्या पुस्तकाक खूब येवकार मेळ्ळो. बायलां खूश जालीं. रातचीं भुरग्यांक सांगपाक मेळ्ळीं म्हणपाक लागलीं. वाचपाक येवपी आजयांनी वाचून नातवाक ह्यो कथा सांगल्यो. कोणे मुद्दाम मागून आनीक एक पुस्तक घेतलें.
साहित्य मंथनाचे वांगडी आनी आमच्याच गांवचे चली मनीशा गांवसान केरी लग्न जावन गेल्ले कडेन अंदूं पुस्तकां वांटपाचो पराक्रम केलो. कांय पुस्तकां ताणें आपूण हाडलीं. कांय म्हजे कडल्यान घेतलीं. भाभी तुवें केलें म्हणून म्हाका धाडस आयलेंह्या ताच्या उतरांनी म्हाका बरें दिसलें. फुडल्या वर्सा आरटीआयचीं पुस्तिका वांटपाचे म्हजे इश्टिणीन सुचयलां. बरी कल्पना. बदल हळु हळू करपाक जाता. सत्तरींतल्या एका गावांत रावून जें शक्य आसा तें करपाचो हो यत्न.
मनस्म‍ृतीन सांगिल्ले प्रमाण ‘‘घोव कसोय आसलो, बेबदो, चोर फटींग बायलेक भुरग्यांक मारपी, पिडपी तरिकूय ताची पुजाच करप. ताका देव मानप. बायलेन आपले मर्जीन कसलेंच काम करप ना, घरांतले लेगीत. बायलेन विधवा वा अपत्यहीन वा चलयेची आवय आसप हातूंत बायलेचीच चूक आसा...’’ अशा साबार कुसंस्कारांनी आमची पुरुषप्रधान संस्कृती पोसल्या की बायलांनी वर्सूयभर कमर वांकडी करून काम काम आनी कामूच करप. मदीं मदीं सण परबो करप. पूण तातूंत बरें मागपाचे घोवाक, घोवाचे भलायके खातीर ताची जीण वाडची म्हणून उपास बायलेन करचो. म्हणजे ह्या सण परंपराचो वापर हो पुरूशप्रधानता समाजांत आनीक घट करपा खातीर जाता.
आधुनीक युगांत ह्या सण परबांनी भायलो कॉस्मेटीक बदल बरोच वाडला. बायलांची अर्थीक परिस्थिती सुदारिल्ल्यान हो बदल ठसठशीहतपणान दिश्टी पडटा. देखीक सण, परबो करताना बायलांच्यो साडयो, कापडां, भांगरा, फुलां एकुणूच सगलो आटाप हो भरजरी आसता. पूण शिक्षणाच्या मळा कडेन वचून विचार केल्यार जे सावित्रीबाई फुलेन समाजांतल्या बायलां मदले अंधश्रद्धेचें प्रमाण उणें जावपा खातीर शिक्षणाचो उपाय सोदिल्लो. तिचो हेतू फळादीक जाला? शिक्षणान मानसीकतायेंतलो बदल अभिप्रेत आसलो. मानसीकता समानतायेची, एकचाराची, मनीसपणाची, भावचाराची सारासार विचरपद्दत आपणावपाची, वैज्ञानीक दृश्टीकोणाची. मनीस म्हणून आमी विचर करपाची मानसीकताय.
दुर्दैवान आयजय विधवा/सधवा पुत्रवती, निपुत्रींक, लग्न जाल्ली एकल चलो/ चली हे भेद आसाच. हळू हळू एक एक पावल समतेचे दिकेन घालुया.


नमन सावंत धावस्कार
वाळपय, सत्तरी, गोंय.

No comments:

Post a Comment

करमळेच्या तळ्यांत

 करमळेच्या तळ्यांत  गीतकार - प्रसाद लोलयेकार करमळेच्या तळ्यांत भोंवडेक आयल्यांत सुकणीं थोडीं आयल्यांत एकोडीं थोडीं चोंब्यांनी.. पयस पयस सायब...