बाल साहित्यांत भर घालपी कोंकणी भाशा मंडळाचें पेटूल - स्नेहा सबनीस

व्हडले ते ल्हान पिरायेच्या वाचकां खातीर कोंकणी भाशेंत साहित्य आसा. कथा, कविता, नाटकुलीं, कादंबरी धरून सगळे साहित्य प्रकार कोंकणींत मेळटात. बाल साहित्य आसूं वा व्हडल्यांचें साहित्य, दरेका साहित्य प्रकारांत आपआपलीं आव्हानां आसात. पूण बाल साहित्य हो सामको कठीण साहित्य प्रकार. भुरग्यांक कितें आवडटलें आनी कितें आवडचें ना हें समजून लेखकांक बरोवचें पडटा. तशेंच भुरग्यांच्या बदलते आवडी प्रमाण बाल साहित्य प्रकारूय बदलत आसतात. 

भुरग्यांक कितें तरी शिकवण दिवपी वा तातूंतल्यान भुरग्यांनी विज्ञान, गणीत शिकचें ह्या उद्देशान बरयल्लें साहित्य बाल साहित्य आसतलेंच अशें ना. असलें साहित्य भुरग्यांक अजिबात आवडना. भुरग्यांक सोडात, व्हडल्यांक तरी खंय आवडटा? भुरग्यांक परी, राक्षस वा भुताच्या काणयां भायर जनावरांच्यो, सत्य परिस्थितीच्यो काणयो दिवच्यो अशें जायत्या नामनेच्या बाल साहित्यिकांचें मत आसा. आदल्या तेंपार भुरग्यांक राजा-राणी वा भुताची काणी सांगल्यार पुरो जातालें. पूण आतां तशें ना. आतांचीं भुरगीं प्रस्न विचारतात. आतांच्या भुरग्यांक फकत शिटूक कावळ्याची, कोल्याची काणी वा बिरबलाची काणी चलची ना. तांची वाचनाची भूक भागोवंक तांकां हाचे परसूय वेगळ्यो काणयो आनी हेर साहित्य प्रकार जाय. ही भूक भागोवपाचें काम कोंकणी भाशा मंडळ, गोंय बेस बरे रितीन करता. 

    कोंकणी भाशा मंडळान 2015 वर्सां सावन ‘पेटूल’ ह्या रंगरंगयाळ्या कार्यावळींतल्यान भुरग्यां खातीर जायते साहित्य प्रकार उजवाडावपाक सुरवात केली. तातूंत शिक्षणीक पुस्तकां आनी भुरग्यांक आकर्शीत करपी हेर पुस्तकांचो आसपाव आसा. शिक्षणीक मळार भुरग्यांक लागपी पुस्तकां तांच्या मायभास कोंकणींत उपलब्ध करून दिवपाचो भार मंडळान आपल्या भुजांर घेतलो. पूर्व प्राथमीक आनी प्राथमीक शिक्षणा खातीर लागपी माणकुल्यांचीं कवनां, कोंकणी-इंग्लीश आनी कोंकणी-कोंकणी चित्रबोध पुस्तकां तांणी उजवाडायलीं. तशेंच जनावरां, फुलां, फळां, आंकडे, आकार, शरिराचे अवयव आनी हेर तकटे प्रकाशीत केले. हें करताना तांणी गोंयच्या तशेंच नॅशनल कावंसील फॉर एज्युकेशनल रिसर्च अँड ट्रेनिंग हे राष्ट्रीय पांवड्यावेल्या संस्थेच्या शिक्षण तज्ञांचो सल्लो घेतलो. नवी दिल्लीचे राष्ट्रीय शिक्षणीक संशोधन आनी प्रशिक्षण मंडळ म्हणल्यार एन. सी. ई. आर. टी. संस्थेन मंडळाक भरपूर मजत केली. एन. सी. ई. आर. टी. च्या प्राथमीक साक्षरताय फांट्याच्या मजतीन मंडळान भुरग्यां खातीर ‘चिरपूट’ ह्या नांवान कोंकणी त्रैमासीक सुरू केलें. मंडळाच्या ह्या वावराक भुरगीं, पालक आनी शिक्षकां कडल्यान खूब बरो प्रतिसाद मेळ्ळो. 

ताच्या फुडल्या वर्सा कोंकणी भाशा मंडळान सान भुरग्यांच्यो गरजो मतींत घेवन पूर्व-प्राथमीक शाळांतल्या तिनूय वर्गां खातीर बडबड गितांच्यो 3 सिडी प्रकाशीत केल्यो. तातूंत 132 बडबड गितांचो आसपाव केलो. मंडळान काणकोण ते पेडणें आनी सत्तरी ते सांगें मेरेनच्या सुमार 90 भुरग्यांक हीं बडबड गितां गावपाक प्रोत्साहीत केलीं. मंडळान भुरग्यां खातीर बडबड गितांचीं दोन पुस्तकांय प्रकाशीत केलीं. ते भायर भुरग्यांक वाचनाची गोडी लागची म्हूण मंडळान निर्माण केल्लीं 20 काणयांचीं पुस्तकां त्या वर्सा ‘पेटूल’ कार्यावळींतल्यान भायर सरलीं. कोंकणी भाशेंतल्यो विंगड विंगड शैली, भुरग्यांची मानसीकताय मतींत दवरून हीं पुस्तकां निर्मिल्लीं दिसतात. 

मंडळान बाल साहित्यांतलो वावर मुखार व्हरीत ‘पेटूल’ ही कार्यावळी नेमान आयोजीत केली. 2017त जाल्ल्या ‘पेटूल’ कार्यावळींत भुरग्यांच्या वाचनांत भर घालपी जायतीं काणयांचीं पुस्तकां आयलीं. गोंयच्या लेखकांनी बरयल्लीं 20 पुस्तकां तशेंच मराठींतल्यान अणकारीत केल्लीं ज्योत्स्ना प्रकाशनाचीं 10 पुस्तकां प्रकाशीत जालीं. तशेंच गोंयच्या सणांचेर पुस्तक उजवाडाक आयलें. पयलेच फावट, गोंयच्या कवींच्या कवितांचीं पोस्ट कार्डा तशेंच पोस्टरांच्या रुपान साहित्य प्रकाशीत जालें. भुरग्यांक फकत पुस्तकांच न्हय तर वेगवेगळ्या माध्यमांतल्यान साहित्य दिवपाचो यत्न कोंकणी भाशा मंडळान केलो. ह्या पेटला वेळार मंडळाक नवी दिल्लीच्या प्रथम बुक्स हे संस्थेन कोंकणी ई-पुस्तकां करपाक प्रोत्साहन दिलें. मंडळाच्या वावुरप्यांनी 50 काणयो अणकारीत केल्यो. त्यो ई-काणयो ह्या पेटला वेळार उजवाडायल्यो. 

2018त जाल्ल्या ‘पेटूल’ कार्यावळींत भुरग्यांच्यो शिक्षणीक गरजो मतींत घेवन कोंकणी भाशा मंडळान व्यक्तिचित्रणांचीं पुस्तकां, गोंयच्या सुटके झुजाचेर पुस्तकां, सुविचार, रानजिवांचेर आदारीत रानसभाव हीं पुस्तकां तयार केलीं. ते भायर गोंयच्या लेखकांनी बरयल्लीं 10 काणयांचीं पुस्तकां प्रकाशीत केलीं. 

2019त पेटलांतल्यान नाटकुल्याचें पुस्तक, मंगळ गिर्‍याचेर आदारीत पुस्तक, सुविचार, व्यक्तिचित्रणांचीं पुस्तकां, गोंयच्या सुटके झुजाचेर पुस्तकां प्रकाशीत केल्लीं. ते भायर ज्योत्स्ना प्रकाशनाचीं 10 अणकारीत पुस्तकां आनी तेनालीरामाच्यो काणयो उजवाडाक हाडल्यो. 

    कोंकणी भाशा मंडळान काणयांचीं पुस्तकां तयार करताना भोपाळची एकतारा, रियाज अकाडेमी ऑफ इलस्ट्रेटर्स, पुणेची ज्योत्स्ना प्रकाशन, नवी दिल्लीची एन. सी. ई. आर. टी., प्रथम बुक्स ह्या संस्थांच्या तज्ञांची मजत घेतल्या. मंडळान पुस्तकां तशेंच पोस्टर्स तयार करतना भुरग्यांक आकर्शीत करपी आनी तांच्या सर्जनशीलतेक चालना दिवपी चित्रां काडून घेतल्यांत. भोपाळच्या रियाज अकाडेमी ऑफ इलस्ट्रेटर्साच्या चित्रकारांची आनी लेखकांची खास कार्यशाळा दवरून हीं चित्रां काडल्यांत. एक-एक काणी आशिल्लें पुस्तक आनी दरेका पानाचेर चित्रां आशिल्लीं सुंदर पुस्तकां मंडळान तयार केलीं. अशीं पुस्तकां भुरग्यांक आकर्शीत करतात आनी तातूंतल्यानूच तांकां वाचनाची संवय लागची ह्या उद्देशान मंडळान हीं पुस्तकां काडल्यांत. भुरग्यांची संवेदनशीलताय वाडोवपी काणयो भुरग्यांक दिवपाचो यत्न मंडळान केला.

प्रथम बुक्स सारकिल्या राष्ट्रीय संस्थेन कोंकणी भाशा मंडळाचो वावर पळोवन कोंकणी काणयांचीं पुस्तकां छापपाचें काम हातांत घेतलें. कोंकणी भाशा मंडळ आनी प्रथम बुक्सान एकाच दिसा 50 काणयांचीं पुस्तकां उजवाडावपाचो विक्रम केलो. मंडळान हीं पुस्तकां गोंयच्या सुमार 100 शाळांक फुकट भेट दिल्यांत. ते भायर प्रथम बुक्स नेमान कोंकणींतल्यान ई-पुस्तकां छापत आसा. मंडळाचे वावुरपी मानधन घेनासतना हीं ई-पुस्तकां अणकारीत करतात. 

हेर भाशांतलें बाल साहित्य कोंकणींत येवचें म्हूण कोंकणी भाशा मंडळ सतत वावुरता. मंडळान पुणेच्या ज्योत्स्ना प्रकाशनाचीं सुमार 20 मराठी पुस्तकां कोंकणींत अणकारीत करून प्रकाशीत केल्यांत. हीं पुस्तकां भारतांतल्या तशेंच हेर देशांतल्या लेखकांचीं आसात. हीं पुस्तकां प्रकाशीत करपाक गोंयच्या कांय उद्देजकांनी मंडळाक अर्थीक तेंको दिला. 

मंडळ राजस्थान, नवी दिल्ली, भोपाळ ह्या राज्यांतल्या नामनेच्या बाल साहित्यिकांक आनी शिक्षण तज्ञांक घेवन गोंयच्या बाल साहित्यिकां वांगडा बाल साहित्याचेर नेमान कार्यशाळा घेता. गोंयचे सुमार 60 ते 70 लेखक आनी अनुवादक कोंकणी भाशा मंडळाक पुस्तकांचीं निर्मिती करपाच्या वावरांत मोलादीक हातभार लायतात. साहित्य अकादमीचे पुरस्कार प्राप्त जाल्ले लेखक सावन नवे लेखक मेरेन तातूंत आसपावीत आसात. मंडळा खातीर पुस्तकां बरयतना वा अणकारीत करताना लेखक वा अनुवादकाची कसलीच अपेक्षा आसना. कसलेंच मानधन घेनासतना हे लेखक काम करतात. लेखकांच्या साहित्य प्रकारांत मंडळान सुचोवण्यो केल्यार ताचेर भासाभास करून हे लेखक त्यो सुचोवण्यो स्विकारतात आनी आपल्या साहित्यांत बदल करतात. 

    कोंकणी भाशा मंडळाचो बाल साहित्याच्या मळार आनीक एक म्हत्वाचो उपक्रम म्हणल्यार ‘शाणी मस्ती’ सिडी. मंडळान आतां मेरेन ‘शाणी मस्ती’ ह्या बाल गितांच्यो स सिडी उजवाडायल्यात. भुरग्यांचे लाडके डॉ. मनोहरराय सरदेसाय धरून गोंयच्या नामनेच्या कवींच्या गितांचो तातूंत आसपाव आसा. भुरग्यांक आवडपी आनी तांची मनरिजवण करपी गितां ह्या सिडयांनी आसात. ह्या पदां खातीर मंडळ गोंयच्या खांची कोनशांतल्या भुरग्यांक गावपा खातीर उर्बा दिता. कोंकणींतल्या वेगवेगळे शैलींत हीं पदां गायल्यात. तातूंत पेडणेंतल्या ‘बाय माजा दिश्टीचा मणी’ ते साश्टींतल्या ‘शेपायची बडी’ ह्या पदांचो आसपाव आसा. खेळांचेर, झाडांचेर, जनावरांचेर, लोकगीत, पावसाचेर, कोयराचेर, पोदेराचेर आनी हेर जायतीं मनभुलोवणीं पदां शाणी मस्ती 1 ते 6 हे सिडयांनी आसात. सिडी प्लेयरांचो काळ गेलो आनी आतां पॅनड्रायव्हाचो काळ आयला. हाची दखल मंडळान घेतिल्ली दिसता. शाणी मस्ती 1 ते 6 सिडयांतल्या पदांचो आसपाव आशिल्लो पॅनड्रायव्हूय मंडळान काडला. 

    गोंयच्या सुटके झुजाचेर भुरग्यांक नाच सादर करूंक पदां मेळचीं म्हूण कोंकणी भाशा मंडळान दोन सिडयो प्रकाशीत केल्यात. ‘नमस्कार भारता’ आनी ‘16 जानेरा’. गोंय क्रांती दीस, गोंय मुक्ती दीस, अस्मिताय दीस ह्या सारकिल्या म्हत्वाच्या दिसांचेर आदारीत पदांचो तातूंत आसपाव आसा. 

    ‘पेटूल’ कार्यावळीक गोंयच्या शाळां कडल्यान उपाट तेंको मेळटा. ‘शाणी मस्ती’ हे बाल गितांच्या सिडींचेर भुरगीं वेगवेगळे नाच सादर करतात. गोंयचे नामनेचे कोरियोग्राफर मानधन घेनासतना हे नाच बसोवपाक मंडळाक आदार दितात. मंडळाच्या शणै गोंयबाब कथामाळ सर्तींत भाग घेवपी भुरग्यांक मंडळ सुत्रसंचालन करपाची संद दिता. ‘पेटूल’ कार्यावळींत भाग घेवपी ह्या भुरग्यांक उपरांत वेगवेगळ्या मंचांचेर संद मेळटा. कांय भुरग्यांक फिल्मांनी अभिनय करपाची संद मेळ्ळ्या. कितल्याशाच भुरग्यांक गावपाची संद मेळ्ळ्या. 

    कोंकणी भाशा मंडळान 2019-2020 ह्या अर्थीक वर्सा पयलेच फावट ‘पेटूल’ कार्यावळ मडगांवां भायर गोंयच्या हेर शारांनी आयोजीत केली. सप्टेंबरांत मडगांवांत कार्यावळ जाल्या उपरांत ऑक्टोबरांत कुडचड्यां रवींद्र भवनांत पेटूल कार्यावळी जाली. उपरांत नोव्हेंबरांत फोंड्यां राजीव कला मंदिरांत, डिसेंबरांत म्हापशेंच्या श्री हनुमान नाट्यगृहांत आनी फेब्रुवारींत पेडण्यां सरकारी महाविद्यालयांत तशेंच सांखळे रवींद्र भवनांत ही कार्यावळ जाली. गोंयच्या गांवांनी कोंकणी गितां आनी पुस्तकां पावोवपाचो कोंकणी भाशा मंडळाचो हो आनीक एक यशस्वी यत्न. ह्या यत्नाक लागून गोंयच्या वेगवेगळ्या वाठारांतल्या भुरग्यांक कोंकणी गितांचेर नाच सादर करपाची एक बरी संद मेळ्ळी. तशेंच कार्यावळीचें सुत्रसंचालन भुरगींच करतात.

कोंकणी भाशा मंडळाच्या ह्या पेटलांतल्यान आजवेर 150 वयर काणयांचीं पुस्तकां, 10 सिडी आनी हेर शिक्षणीक साहित्य प्रकार उजवाडायल्यांत. मंडळाचे कितलेशेच वावुरपी स्वता जावन पुस्तकांचो आनी सिडींचो गांवांगांवांनी प्रसार करतात. इतलेंच न्हय तर मंडळ गोंयच्या विंगड विंगड वाठारांनी कोंकणी पुस्तकांचीं प्रदर्शनां आयोजीत करतात. तातूंत मंडळान प्रकाशीत केल्ल्या आनी हेर प्रकाशकांच्या साहित्यांचो आसपाव आसता. कथामाळ सर्त, बाल साहित्य परिशद, कार्यशाळा आनी हेर कार्यावळींनी मंडळ पुस्तक प्रदर्शन दवरताच. हीं पुस्तकां गोंयच्या तशेंच भारतांतल्या हेर राज्यांनी रावपी लोकांच्या दारां मेरेन पावोवंक कोंकणी भाशा मंडळान अमेजॉन ह्या ई-वाणिज्य संकेतथळांचेर तीं उपलब्ध केल्यात. 

कोंकणी बाल साहित्य आनी शिक्षणीक मळार इतलो मोलादीक आनी दर्जात्मक वावर करपी घडये कोंकणी भाशा मंडळ ही गोंयची एकमेव संस्था. बाल साहित्याच्या विश्वांत भर घालपी आनी कोंकणी भाशेची उदरगत करपी मंडळाच्या यत्नांक सलाम.

स्नेहा सबनीस

सांखळी, गोंय.