“मेले उपरांत जांची कोण याद काडपाचो ना तांचीं ‘स्मारकां’ उबीं करप समजूं येता. पुणून जे जिते आसतनाच अज्रंवरपणाचे वाटेन चलत मुखार गेले, तांचीं स्मारकां कसलीं? प्रेरणेच्या रुपांतच ते उरतले. तांच्या स्मारकांची गरजूच ना.” रवीन्द्रबाब केळेकार हांचीं हीं उतरां पुरायपणान ज्या नीज गोंयकाराक लागू पडटात अशें व्यक्तीमत्व म्हणल्यार पेद्रु कुर्रैय आफोंस.
पेद्रु कुर्रैय आफोंस हांचो जल्म साश्ट म्हालांत सोबीतकायेन नटिल्ल्या आनी साळ न्हंयचे देगेर वशिल्ल्या बाणावले गांवांत 29 जून 1892 दिसा जालो.
1918 वर्सा मुंबय विद्यापिठाक संलग्न आशिल्ल्या पुण्याच्या म्हाविद्यालयांतल्यान तांणी शेतकी विशयांतली पदवी मेळयली. त्या म्हाविद्यालयाच्या लांब काळाच्या इतिहासांत तो मेरेन भांगरा पदक मेळोवपी ते फकत तिसरे विद्यार्थी आशिल्ले.
शेतकी मळावेली पदवी इतल्या उंचेल्या क्रमांकान मेळयले उपरांत त्या वेळावेल्या ब्रिटीश भारतांत नोकरेच्यो साबार संदी तांकां उपलब्ध आशिल्ल्यो. पूण ते आपल्या आवयभुंयेची सेवा करचे पासत गोंयां आयले आनी 1918 वर्सा शेतकी खात्यांत 'अॅडमिनिस्त्रादोर रुरल ऑफ असोलणा' ह्या पदार रुजू जाले. तेरा वर्सां तांणी ह्या पदार वावर केलो. ह्या काळांत खेरीतपणान माडांच्या आनी भात शेतीच्या मळार तांणी साबार संशोधनां केलीं आनी पिकावळ वाडपा खातीर व्हड मोलादीक योगदान दिलें.
1918 वर्सा वायट स्थितींत आशिल्लो आनी बंद पडपाक पाविल्लो पाड्डेंचो कानाल पुनर्जिवीत करून तांणी शेती लागवडीक उदक पावयलें आनी ते वरवीं उत्पन्न वाडोवं येता म्हणपाचो यशस्वी प्रयोग केलो.
1931 वर्सा तांची मडगांवां शेतकी खात्यांत बदली जाली आनी निवृत्ती मेरेन थंयच ते Terceira circunscricao Agricola ह्या पदार वावुरले.
असोळणा, वेळ्ळीं आनी आंबेली ह्या वाठारांत त्या काळार शासकीय मालकीच्या फार्मांत तांणी माडांच्या आनी भातशेतीच्या लागवडींत आनी वट्ट शेतकी उत्पादनांत वाड करून भोव मालादीक वावराची देख घाली.
1923 वर्सा त्या वेळावेले गवर्नर जनरल ऑफ पुर्तुगेज इंडिया डॉ. जायम द मोरायश हांणी तांकां नाल्लाच्या संस्कृतीक, वेव्हारीक आनी उद्देगीक आयामांचो अभ्यास करपा खातीर श्रीलंकेक धाडले. थंय तांणी आपल्या बुद्दीक कौशल्यान आनी निश्टापूर्वक वावरान नाल्ला संबंदी मोलाचो अभ्यास करून सरकाराक अहवाल सादर केलो. तातूंतलो संदर्भ फुडले पिळगेक मेळचो हे उद्देशी सरकारान तो अभ्यासपूर्ण अहवाल पुस्तकाच्या रुपांत उजवाडाक हाडलो. तांणी ह्या अभ्यासा वरवीं दिल्ल्या योगदानाक लागून आयजय श्रीलंकेक शेतकी मळाचेर पेद्रुबाबाचें नांव आदरान घेतात.
गोंयांत पारंपारीक शेतीक पर्याय म्हूण आधुनीकता हाडपाचो म्हत्वाचो वावर पेद्रुबाबान आपल्या कार्यकाळांत केलो. आधुनीक माक्नां, रसायनीक सारें, बीं- बियाणीं आदी वरवीं उत्पादन वाडोवपाचो मोलादीक वावर तांणी करून दाखयलो.
1941 ते 1947 ह्या काळांत मडगांव नगरपालिकेचे अध्यक्ष म्हूण ते वावुरले. ह्या काळांत शारांत कोयराचो विलो लावपाची नवी रीत आनी येवजण तांणी राबयली. कुत्र्यांक रॅबीज लसीकरण, सुदारीत येरादारी वेवस्था, ड्रेनेज सिस्टीम सारके प्रकल्प तांणी प्रभावीपणान चालीक लायले.
ते अध्यक्ष आशिल्ले तेन्ना मडगांव शारांत देवीच्या रोगाची लागण जाल्ली. आपले भलायकेची वा जिवाची पर्वा करिनासतना पेद्रुबाब त्या वेळार निर्भीडपणान स्वता घराघरांनी फिरले. ही लागण पयस जावची देखून तांणी स्वता जातीन लक्ष घालून तिचेर उपाय काडले आनी लोकांक धीर दिलो. ते खऱ्या अर्थान समाजाचे फुडारी आसले हें ह्या घडणुकेंतल्यान दिसून येता.
ते एक पत्रकार आनी बरोवपी म्हणूनय फामाद आशिल्ले. सोशियो-इकॉनोमीक विशयांचेर तांणी विंगड नेमाळ्यांनी प्रभावी बरोवप केलां.
गोंयच्या मुक्ती पासत वावुरपी गोंयकारां मदले ते एक आशिल्ले. आपली भूंय आनी भास परकी सत्तेंत घुसमट्टा हाचो तांकां त्रास जातालो.
1961 वर्सा गोंय मुक्त जाले उपरांत मुखावेल्या वर्साच गोंयांत 30 सप्टेंबर दिसा कोंकणी भाशा मंडळाची स्थापना जाली. ह्या संस्थेचे संस्थापक अध्यक्ष जावपाचो मान पेद्रुबाबाक फावो जालो.
गोंय आनी कोंकणी भाशेचो मोग तांणी जिणेच्या निमण्या खिणा मेरेन केलो. ते हुशार तर आशिल्लेच वांगडाच मेहनती, निश्टावान आनी प्रयोगशील आशिल्ले. देखूनच ते आपल्या जिवितांत भोव मोलादीक आनी सासणा खातीर उरपा सारको वावर करपाक पावले. ते एक आदर्श नीज गोंयकार आशिल्ले.
मनोहररायांच्या 'जायात जागे' ह्या कविता संग्रहाचे प्रस्तावनेंत तांणी बरयिल्लें-
“आमचें गोंय मोगऱ्यांचें, शेंवत्या-चाफ्या वासाचें, आमचें गोंय कातरांचें, तबल्यांच्या बोलाचें, आमचें गोंय पिकाळ म्होंवाळ, खाजना-भाटांनी चकचयाळ.... पूण, उरफाटें! इतले गिरेस्त कायेमदें वाडलेलें आनी सोबीतकायेन शृंगारलेलें आमचें गोंय एका दुदा-थेंब्या खातीर वळवळटा, एका तांदळा- गोट्या खातीर भीक मागता, पेजे खातीर सतारेची तार विकता.... भायर हांसतें, भितर दुख्खी!”
ह्या कविता संग्रहांत मनोहररायांनी पेद्रुबाबाचें फाल्यांच्या गोंयचें सपन कवितेच्या माध्यमांतल्यान मांडिल्लें. तांणी बरयिल्लें-
'फायच्या गोंयांत येद्दे नाल्ल
आनी शेतांत दोन पिकां
फायचें गोंय म्हणटलें गा
तुमची भीक आमकां नाका'
14 फेब्रुवारी 1965 दिसा पेद्रुबाबाक मरण आयलें.
तांच्या मरणार मनोहररायांनी तांकां ओंपिल्लीं हीं काव्यफुलां-
उजवाडाचीं येतलीं फुलां
काळखांतल्या तुज्या तपाक
वात पेटोवन जोडटां हात
आयज तुज्या उगडासाक....
पेद्रुबाबाचो वावर कोंकणी समाज सदांच अभिमानान याद काडटलो!
अनंत अग्नी
मडगांव, गोंय.
No comments:
Post a Comment