लोटो, तांबयो, गडू, चंबू, तपलें, तोप, गुर्गुलेत, सानन धांपणें, वाटी, वाडगो, पेलो, वेळणी.....
हीं उतरां आमच्या घरांतलीं. हीं उतरां कोंकणी कथेंत, कवितेंत, कादंबरींत येवप साहजीक आसा. पूण ताचो इंग्लीश अणकार करतना हीं उतरां कशीं अणकारीत करप हो एक कठीण प्रस्न जाता. इंग्लिशींतूच न्हय तर हेर भारतीय भाशांनी लेगीत अणकारतना खरस मारता. इंग्लिशींत चंबू म्हूण आसा तशें दिवन पोंदा तळटीप दिवं येता. पूण ती संकल्पना कितलीय उतरांनी उकतायली जाल्यार समजप कठीण. कारण चंबू म्हणना फुडें कितें तें आमचे नदरे मुखार येता. चंबू आनी ताचो धातू सगळें दिसता. अणकार करतना असल्यो संकल्पना दुसरे भाशेंत व्हरप कठीणूच न्हय तर खूब खेपे अशक्य थारता.
जाका हिंदी वा हेर भारतीय भास कळना ताका प्रादेशीक भाशेंतल्या साहित्याचो इंग्लीश अणकारूच दिवचो पडटा. हांवें सुमार पन्नास कोंकणी कथांचे अणकार इंग्लिशींत केले. तेन्ना ह्या अणकार प्रक्रियेंतलो सृजनात्मक आनंद, आडखळी आनी आव्हानां हांचो दिश्टावो जालो. खूब समृध्द अशे अणभव हे. इंग्लिशीचो वाचक वर्ग खूब व्हडलो. तांच्या मेरेन कोंकणी कथाकार कितें बरयतात तें पावलें. पूण मूळ कथेचो सगळो परमळ दुसऱ्या भाशेंतल्या वाचका मेरेन पावना हें शल्य उरलें.
सांस्कृतीक संदर्भ जालेच. वाक्प्रचार, म्हणी -ओपारी, गाळी, प्रतिकां -प्रतिमा, आनी हेर अलंकार जे मूळ भाशेंत वापरल्यात ते दुसरे भाशेंत पावोवं नजो. कश्मीरी आनी कोंकणी कथांचे अणकार करपाची कार्यावळ साहित्य अकादेमी वरवीं जाल्ली. आदीं काश्मीरी अनुवादकांचो पंगड पणजेंत आयलो. तांच्या सांगाता आमी कोंकणी अनुवादकांनी काश्मीरी कथा कोंकणींत हाडल्यो. कोंकणी कथा तांणी काश्मीरींत व्हेल्यो. वांगडा काम करतना सांस्कृतीक संदर्भांतली आडखळ येताली, तेन्ना कोंकणी संकल्पना आमी तांकां समजावन सांगताले. काश्मीरी संकल्पना ते आमकां समजायताले. एके कोंकणी कथेंत नीरपणस हें उतर आयिल्लें. हांवें तांकां बरेंच समजायलें. अखेरेक कला अकादमींत भायर पोरसांत एक नीरपणस पडिल्लो तो हाडून दाखयलो. तेन्ना तांकां अर्थ कळ्ळो. काश्मीरी कथेंत कांगडी हें उतर आयिल्लें. आमी तें अणकारीत केलें. पूण उपरांत दुसऱ्या सत्रांत आमचो पंगड काश्मीराक गेल्लो तेन्ना कांगडी आमी थंय पळेली. कुडकुड्याच्या शिंयांत वेतान रेवडायल्ली, धग घेवपाक पेट्टे इंगळे घाल्ली, मातयेची कुंडी लांब दाट झग्या पोंदा धरून लोक थंय भोंवतात. ते कुंडेक कांगडी म्हणटात. तात्पर्य – त्या त्या वाठारांत आपले संस्कृताये कडेन संबंदीत उतरावळ आसता. ती दुसरे भाशेंत व्हरतना अनुवादकाक कठीण जाताच. अणकार वाचतल्याकूय समजुपाक कठीण जावं येता.
कोंकणींतल्यो कथा इंग्लिशींत अणकारीत करतना जायत्यो आडखळी आनी आव्हानां आयलीं. कुळागर, माग, पाट, कल्लें अशीं आनी हेर कितलींशींच उतरां इंग्लिशींत व्हरतना कश्ट पडले. अणकारांच्या वाचनाचो लाव जालो. साहित्य अकादेमीच्या नेमाळ्यांत आनी हेर कांय नेमाळ्यांनी भारतीय साहित्याचे अणकार येत आसतात. तातूंत कांय उतरां तयार केल्यांत आनी तीं सर्वमान्य जाल्यांत अशें जाणवलें. देखीक – पत्रावळ (पानांची) ह्या उतराक leaf-plate हें उतर वापरलां. मागीलदार ह्या उतराक back-yard हें उतर वापरतात.
ऑक्सफर्ड प्रकाशनच्या चेन्नय विभागांत मिनी कृष्णन ही भारतीय भाशांतल्या इंग्लीश अणकारांची संपादक म्हूण वावुरता. ती गोंयांत आयिल्ले कडेन भारतीय भाशांतल्या साहित्याचे इंग्लीश अणकार ह्या विशयाचेर भासाभास करपाची संद मेळ्ळी. तिची ह्या विशयाचेर जाणकारी आसा. तिका बरोच दीर्घ अणभव आसा. संपादनाचो. तिणें म्हाका वेगवेगळ्या भारतीय भाशांतल्या इंग्लीश अणकारांचें संपादन कितले बारीकसाणेन करचें पडटा, ती दाट फायलूच दाखयली. पयली पाचव्या शायेन, मागीर तांबडे, मागीर निळे अशे तरेन रंगयल्लीं कंपोज केल्लीं कागदां पळेलीं. अणकार पुर्णत्वाक पावोवपाक ताची गरज आसता. अणकारांत मूळ साहित्यकृतींतलें कितेंच शेणोवंक फावना. गाळूंक फावना. दुसरी गजाल म्हळ्यार पदरचें कितेंय घालून मेकप करूंक मेळना. परिनिर्मिती करपाची मेकळीक अनुवादकाक आसना. देखुनूच हीं आव्हानां अनुवादका मुखार कायम आसतात.
मराठी कवी आनी अनुवादक दिलीप चित्रे हांणी संत तुकारामाचे कांय अभंग सेज तुका ह्या माथाळ्या खाला इंग्लिशींत अणकारल्यात. पेंग्वीन प्रकाशनान हें पुस्तक उजवाडायलां. अनुवादकान अणकार करतकच कितल्याशाच जाणांनी वाचून संपादन रुपी कानस ताका मारल्या हें प्रस्तावनेंत कळटा. तातूंत अनुवादक आसात, इंग्लीश भाशेचे जाणकार आसात, संत तुकाराम अभ्यासक आसात, संत तुकाराम अभ्यासक आसात, संपादक आसात. सुचोवण्यो दिवप्यांची ही सगळी नांवांची वळेरी चित्रे हांणी दिल्या. अनुवाद परिपूर्ण करपाक केदी प्रक्रिया आसता हाची सुलूस ताचे वयल्यान लागता.
खुशवंत सिंग ह्या नामनेच्या इंग्लीश पत्रकारान आनी साहित्यिकान एकदां कांय हिन्दी लेखकांच्यो कथा इंग्लिशींत केल्ल्यो. उपरांत ते लेखक आपल्यो कथा आनी अणकार घेवन खुशवंत सिंगा कडेन बसले. कांय जाणांनी आपापल्या कथेंतले कांय परिच्छेद वा वाक्यां गाळ्ळ्यांत म्हूण आक्षेप घेतलो. खुशवंत सिंगान तांकां मेकळेपणान सांगलें. इंग्लीश अणकार करतना हीं वाक्यां अणकाराच्या प्रवाहांत बादा हाडटात. तुमकां हरकत आसा जाल्यार कथा छापिना. सगल्यांनी आसूं, छाप म्हूण सांगलें. ही गजाल कांय वर्सां आदीं एका नामनेच्या सातोळ्यांत वाचिल्ली.
कोंकणींतल्यान इंग्लिशींत आनिकूय अणकार जावंकूच जाय. आयज तरणाटे अनुवादक तशे यत्न करीत आसा ही समाधानाची गजाल. ह्या अनुवादकांक वेळोवेळ मार्गदर्शन मेळूंक जाय. ते खातीर उजळणी कार्यशाळा आनी शिबिरां जावंक जाय. तातूंत वेव्हारीक पांवड्यार अणकाराचें काम करपाचे यत्न जावंक जाय.
देशी भाशांतल्यान इंग्लिशींत अणकार करप सोंपें न्हय. कठीणूय न्हय. दोनूय भाशांचो आनी साहित्यांतल्या बारीकसाणींचो अभ्यास आनी जाण मात अनुवादकाक जाय.
सराव आनी साधना हाचे वरवीं हे प्रकियेंतल्यो आडखळी आनी समस्या हुपूं येता!
मुकेश थळी,
फोंडें, गोंय.
No comments:
Post a Comment