कोंकणी भाशा मंडळ : नवे दिकेन - दिनेश मणेरकार

खंयचेय भाशेचो वावर हो ते भाशे खातीर काम करतल्या थळाव्या सरकारी वा निमसरकारी संस्थाच्या कामाचेर अवलंबून आसता. प्रत्येक भाशेंतलो साहित्यीक हो आपलेपरीन आपणे बरयिल्ल्या, उजवाडायिल्ल्या साहित्या वरवीं भाशेची सेवा करता, भाशा समृद्ध करता. पूण तेच बरोबर भाशेचे लोकप्रियते खातीर, भौसांच्या स्विकारा खातीर, भौसांक बरोबर घेवन करपाच्यो कांय कार्यावळी आसतात. ह्यो कार्यावळी स्थानीक संस्थानी करपाच्यो आसतात.
गोंयांत कोंकणीच्यो म्हूण कांय संस्था आसात. देखीक अखिल भारतीय कोंकणी परिशद, गोवा कोंकणी अकादेमी, गोंय राज्यभाशा संचालनालय, कोंकणी भाशा मंडळ, कला अकादमी, दाल्गाद कोंकणी अकादेमी आनी खाजगी कोंकणी सेवा केंद्रां.
हातुंतलीं गोंयची आप संस्था म्हणटात ती कोंकणी भाशा मंडळ. गोंयच्या स्वतंत्रताये सावन ही संस्था काम करता. हे संस्थेन कोंकणी चळवळींतली सगळीं खिणचित्रां पळयल्यांत. वेळावेळार तातूंत भाग घेतला. कोंकणीच्या मळा वयले सगळे म्हालगडे कोंकणी भाशा मंडळाच्या माटवांतल्यान गेल्यात. इतकी भाशा मंडळाची पुण्याय व्हड.
भाशा मंडळाचो वावरूय तसोच. वेगळ्या वेगळ्या आंगांतल्यान ताचो वावर चलता. दिशीं दिशीं तो वाडत आसा. कोंकणी मळा वयल्या साबार संस्था मदीं ही एकूच संस्था जी दर तीन वर्सांनी आपले कार्यकारी समितींत नवे तरणाटे आसपावन घेता. तांकां भाशा मंडळाचो वावर शिकपाक वाव दिता. आनी कांय तेंपान तांच्या भुजार भाशा मंडळाचो वावर सोंपयता. आनी दर खेपेक हें नवें रगत आपली कुशळटाय सिद्ध करता. भाशा मंडळाचो वावर नेटान मुखार व्हरता. नवी पिळगी येता तशी नवे विचार घेवन येता. पूण हे विचार रचनात्मक आसतात. कन्स्ट्रक्टिव आसतात. सहनशील आसतात. भाशा मंडळाच्यो वर्सुकी कार्यावळी पळयल्यो जाल्यार हाचो अदमास येता.
शणै गोंयबाब कथामाळ ही भाशा मंडळाची एक म्हत्वाची कार्यावळ. फाटलीं सतरा वर्सां ही कार्यावळ जैतवंतपणान भाशा मंडळ घडोवन हाडटा. ह्या कथामाळेंतले पयले फेरयेंत सुमार पांच हजारां वयर भुरगीं वांटो घेतात. ही फेरी भुरग्यांचे शाळेंत वा स्कुलांत जाता. तातुंतल्यान जो निवडटात ताची फेरी तालुका पांवड्याचेर जाता. ही फेरी सोळा केंद्रांनी एकाच दिसा एकाच वेळार जाता. हे फेरयेंत सुमार बाराशें विद्यार्थी वांटो घेतात. आनी निमणी फेरी मागीर मडगांवां भाशा मंडळांत जाता. पांच हजार भुरगीं कोंकणी काणयो सादर करपा खातीर तयारी करतात. हे खातीर कितल्याश्याच काणयांचें वाचन जाता. मागीर मुखा वयले फेरयेंत नव्यो बाराशें काणयो वेंचप जाता आनी ताचें सादरीकरण जाता. कोंकणी काणी हें माध्यम धरून सगळ्या स्कुलांचें हें गुंथप म्हत्वाचें. भुरगो खंयचेंय भाशेंत शिकूं, तो ह्या शणै गोंयबाब कथामाळेंत वांटेकार जावपाक कोंकणी काणयेचो पाठ करता. ताचें सादरीकरण  करता. म्हणल्यार खंयतरी तो कोंकणी कडेन जुळोवन घेता. हें जुळोवन घेवप म्हत्वाचें. हें परत आपल्या मुळां कडेन येवप म्हत्वाचें. भाशा मंडळ ह्या कथा माळेच्या निमतान ह्या पांच हजार भुरग्यां कडेन कोंकणीची नाळ जोडटा. त्या कथाकथानक लागून कितले परिक्षक प्रशिक्षणान तयार जातात, कितले आयोजक आयोजनाचें काम शिकतात आनी कितले जाण ह्यो केंद्रा कणकणी जावपी कार्यावळींचें मार्फत कार्यावळ वेवस्थापन शिकतात हाची मेजणी करपाक जावची ना.
भाशा मंडळाची आनीक एक कार्यावळ जाता, ती पेटूल. दर वर्सा ह्या कार्यावळींतल्यान भुरग्यांक वाचपा खातीर बाल साहित्य तयार करपाचो वावर जाता. पोरूं वर्सा गोंयच्या लेखकांनी बरयिल्ली 20 काणयांची पुस्तकां कोंकणी भाशा मंडळान उजवाडायल्यांत.
जोस्ना प्रकाशन ही पुण्याची नामनेची संस्था. ही संस्था मराठींत भुरग्यांची पुस्तकां उजवाडायता. तांची पुस्तकां आंतरराष्ट्रीय दर्जाच्या मापदंडा प्रमाण तयार केल्लीं आसतात. भाशा मंडळान हे संस्थे कडेन उलोवणीं करून तीं पुस्तकां कोंकणी करून प्रकाशीत करपाक लायल्यांत. आज कोंकणी भाशा ही जोस्ना प्रकाशनाच्या हेर भाशा भशेन तांचे वळेरेंत वचून बसल्या, आनी ही संस्था दर्जेदार बाल साहित्य कोंकणींतल्यान छापता हे भाशा मंडळाचें जैत.
ते भायर प्रथम प्रकाशनाची पन्नास कोंकणी ई पुस्तकां भाशा मंडळान तयार करून दिल्यांत. ‘शाणी मस्ती’ नांवाच्यो 4 सीडी तयार केल्यात. पदांची एक सीडी तयार करतलो जाल्यार ह्या वावरांत पंदरा ते वीस लोक आसपावून घेवचे पडटात. भाशा मंडळ मोटेे उमेदीन दर वर्सा नव्या लोकांचेर थोडे भोव प्रमाणांत हो वावर सोंपयता.
‘शाणी मस्ती’ एक ते चार ह्या सीडींतल्या पदांचेर सुंदर कोरियोग्राफी करून भुरगीं नाच बसयतात. हे नाच पेटूल हे कार्यावळींत सादर जातात. ह्या नाचांत गोंयांतलीं सगळ्या भाशांतलीं हायस्कुलांं वांटेकार जातात. ताका लागून ह्या भुरग्यांचें तांचे पालकांचे आनी तांच्या टीचरांचें कोंकणी कडेन नातें जुळटा. प्रत्येक नाचांत विशेक भुरगीं नवी कोरीओग्राफी शिकतात. अशें किमान पांच तरी नाच ह्या कार्यावळींत जातात. भाशेचो अडसर कडेक दवरून सगळ्या समाजांतलीं भुरगीं हे कार्यावळींत आसपावन घेवप हातूंतल्यान सहिष्णूता आनी भाशीक एकचार केळोवपाचो भाशा मंडळाचो उद्देश आसता.
एदो व्हडलो वावर आनी इतलें विशाल काळीज दवरून आयज वेर गोंयांत कोंकणीच्या मळार खंयचीच संस्था काम करिना.
ते भायर भाशा मंडळ दर वर्सा नव्या नव्या विशयां वयल्यो कार्यशाळा घडोवन हाडटा. देखीक पोरूं वर्सां तांणी ई बूक कार्यशाळा घडोवन हाडली. हे कार्यावळी खातीर खासा  सुरेश सप्तर्षीन मार्गदर्शन केलें.
नवें आनी दर्जात्मक बाल साहित्य कोंकणींत तयार जावचें म्हणून एक बाल साहित्य कार्यशाळा घडोवन हाडली. हे कार्यशाळेक राजस्थानांतल्यान प्रभात दिल्ली सावन श्रीमती उषा शर्मा, आनी श्रीमती सोनिया कौशिक हांणी मार्गदर्शन केलें. एनसीइआरटीची भुरग्यांची पुस्तकां तयार करपी हे मार्गदर्शक कोंकणी भाशेंतल्या बाल साहित्या खातीर येतात हें हांगां म्हत्वाचें. ह्या कार्यशाळांनी फकत प्रस्थापीत बरोवपी आसतात अशें न्हय. तर कांय कॉलेजींनी वचून आनी कांय कडेन नवे बरोवप्यां कडेन संवाद सादून ह्या कार्यशाळेंतल्यान नवे बाल साहित्यकार तयार करपाचो वावर भाशा मंडळ करता.
चित्रंगी हो बायलांचो साहित्य मेळावो भाशा मंडळ दर वर्सा घडोवन हाडटा. दर वर्सां तीन व्याखान माळो आयोजीत करता. ते भायर वेगळ्यो वेगळ्यो जयंत्यो आनी पुण्यतिथी मनोवप आसाच.
भाशा मंडळाचो एक खास वावर म्हणटात तो रविंद्र केळेंकार ज्ञानमंदिर हें अपरी ते धावी मेरेन हायस्कूल चलयता. ह्या स्कुलांत शिकपी भुरग्याचो सर्वांगी विकास जाता. विद्यार्थ्यांच्या आंगातल्यो कला पारखून तांकां तातूंत प्रशिक्षण दिवपाचो वावर ह्या स्कुलांत जाता. ह्या स्कुलांतल्यो वेगळ्यो वेगळ्यो कार्यावळी आनी भुरग्यांनी राज्य पांवड्यार जोडिल्लीं इनामां हांची वळेरी बरयतलो जाल्यार एक स्वतंत्र लेख तयार जातलो.
सांगपाचो हेतू इतलोच की हें स्कूल मडगांवचे कोंकणी भाशा मंडळ चलयता. एक स्कूल चलोवपाचो वावर कितलो आसता तें ह्या माटवा पोंदच्यान गेल्ल्यांक बेस बरें खबर आसतलें.
भाशा मंडळ फकत हेंच स्कूल चलयना. गोंयांत सात कडेन कोंकणींतल्यान मुळावें शिक्षण दिवपी शाळा सुरू करपाक भाशा मंडळान हातभार लायला, कांय कडेन पुराय सोपस्कार स्वता पूर्ण करून थळाव्या संस्थांक कोंकणी शाळा सुरू करून दिल्यात. देखीक केरी, सत्तरी, दिवचल, मयां  दोन शाळा, गांवडोंगरी, माशें आनी लोलयां अशा जाग्यांनी जंय मराठीचो बालेकिल्ले म्हूण फामाद आशिल्ल्या वाठारांनी कोंकणी शाळा सुरू करपाचो मान भाशा मंडळान मेळयला. इतलेंच न्हय तर, गोंयांत खंयूय कोणाकय कोंकणी शाळा सुरू करपाच्यो आसत, पालक तयार आसत जाल्यार भाशा मंडळ म्हणटा, आमकां आपयात सगळे सरकारी सोपस्कार पुराय करून शाळा सुरू करपाक आमी आदार करतात. आयजवेर गोंयांतल्या मी मी म्हणप्यांनी खंयचे कोंकणी संस्थेन असो वावर केला?
भाशा मंडळाचो वावर फक्त कलेच्या मळार न्हय. शैक्षणिक मळारूय तांणी भरपूर वावर केला. अपरी, केजी आनी केजी-2 ह्या वर्गां खातीर क्रमिक पुस्तकां नाशिल्लीं. तीं पुस्तकां आनी अभ्यासक्रम तांणी तयार केल्या. ह्या अभ्यासक्रमांत भुरग्यांक शिकोवपाची गितांं चाली लावन बसयल्यात. तांच्यो सीडी काडल्यात. टीचारांक योग्य चाली कळच्यो म्हण ह्यो सीडी काडल्यात. आयज गोंयची कितलीशींच स्कुलां हो अभ्यासक्रम आपल्या स्कुलांनी शिकयतात.
स्कुलांनी आनी शाळांनी शिकोवपी टीचर्सां खातीर शिकोवपाच्यो पद्दती, कविता गावन शिकोवपाच्यो पद्दती, कथा कथनाची वा काणयो सांगपाच्यो पद्दती, हांचेर भाशा मंडळान कार्यशाळा घेतल्यात. ह्यो कार्यशाळा गोंयच्या शैक्षणिक मंडळाक विस्वासांत घेवन केल्यात.
फाटल्या सप्तकांत मडगांवां जी संगमन कार्यावळ जाली त्या कार्यावळींचे पुराय आयोजन भाशा मंडळान केलां. ह्या कार्यावळींत भारतभरचे साहित्यिक, पत्रकार आनी टिकाकार वांटेकार जाल्लें. तांची भाशणां जालीं. सरकाराच्या धोरणांचेर टिका जाली. सादक बादक चर्चा जाली. ह्या कार्यावळींचें आयोजन करपांत वा आयोजनांत वांटेकार जावपाक कोंकणींतली हेर खंयचीय म्हालगडी संस्था धजली  ना.
भाशा मंडळाचो वावर बरोवपाक म्हजे कडेन आनी जागो ना. कोंकणी भाशा मंडळाक बोटां दाखोवपी जायते जाण आसात. भाशा मंडळ कितें करता? अशें म्हणून कुड्डेपणान तोकांसावां मारपीय जायतेजाण आसात. भाशा मंडळान आयज जी तेंगशी गाठल्या तिका तुळा ना. गोंयच्या खंयचेय कोंकणी संस्थेन भाशा मंडळा इतलो वावर केला जाल्यार जरूर ताचेर लेख बरोवचो.
भाशा मंडळान स्वताची जायरात केन्ना केली ना. पूण आमच्या लोकांनी हे संस्थेक म्हालगडेपणय केन्ना दिलें ना. भाशा मंडळाच्या अध्यक्षाक मानानूय पाचारलो ना. पूण घट्ट याद धरात, कोंकणी चळवळ जी आज जिती आसा, कोंकणी भास जी आज जनमानसांत रुजता, कोंकणी भाशेक जी आज लोकमान्यताय मेळटा तिचें पुराय स्रय मडगांवच्या कोंकणी भाशा मंडळाक वता.

दिनेश मणेरकार