‘आसडी येयली
लावन गेली, कार्तीक येयली खावन गेली.’ अशी म्हण जाणट्यांच्या तोंडांतल्यान आयकूंक मेळटा. हाचो
अर्थ, आसडी पुनवेन परबांक सुरवात जाता आनी कार्तीक पुनवेन परबो सोंपतात. रानजिणेंत
अशा परबांची खास अशी नेमावळ बांदिल्ली पळोवंक मेळटा. आसडी पुनव, सुतां पनव, नयें,
चवथ, उश्टण, दिवाळी, नम, गोरवां पाडवो, संवसार पाडवो, भांडी पुनव, शिवरां उमास,
शिगम्या पुनव, उगवती उमास, बार्से पुनव, कार्तीक पुनव, चिखला पुनव, म्हालची पुनव
अशा परबांची माळ देव भावार्थाची गवाय दितात. ह्यो परबो खंयच्या तरी ग्रंथांतल्यान
हाडून मानिल्ल्यो परबो न्हय जाल्यार सृश्टिंतल्या रुतू चक्रांतल्यान बांदिल्ल्यो
ह्यो रानजिणेंतल्यो परबो. भारतांतल्या खुबश्या वाठारांतल्या परबांक आनी ह्या
परबांक जरी साम्य आसलें तरीय वेगळेपणूय असा हें लक्षांत येता.
‘आसडी पुनव’ आनी ‘आषाढ पुनव’ हांचें रूप
एकच पूण ‘आसडी पुनव’ हें कोंकणी
उतर हें पयलें-वयलें लक्षांत घेवंक जाय. रूप एक पूण परब मनोवपाची चाल मात वेगळी
हेंवूय लक्षांत घेवया. आषाढ लागलो म्हणटकच पेपरांनी, मोबायलांचेर विठ्ठल
रखूमाईंचें दर्शन घडटा. पंढरपूरची वारी दोळ्यां मुखार येता. भक्ती-भावान लोक
मुर्तीचें दर्शन घेतात. ते भायरूय आसडी पुनव मनोवपाची एक वेगळीच चाल आसा. हांगा
मुर्तीपुजा ना. विठ्ठल रखुमाई ना. हांगा वारी ना. हांगा पंढरपूरूय ना. हांगा आसा
गोंयांतली सैमपुजेची आसडी पुनव. खास करून काणकोण, सांगें, केपें वाठारांत ह्या
परबेक खूब म्हत्व आसा. लोक मोठ्या श्रद्धेन ही परब मनयतात. गोंयच्या हेर वाठारांनीय
ही आसडी पुनव मनोवपाची चाल आसा पूण काणकोण, सांगें, केपें वाठारांतल्या आसडी
पुनवेची पद्दत आज आमी पळोवया.
‘आसडी पुनवेन’ परबांची
सुरवात जाता अशें हांवें आदींच म्हणलां. गांवांनी हे परबेक चड म्हत्व आसा. गांवांनी
रावपी कश्टकरी लोक सैमाक आपलो देव मानतात. ‘आसडी पुनव’ म्हणल्यार सैमाचीच पुजा. हे दिसा करमला खोल्यार जेवपाची
चाल आसा. रानजिणेंत खोल्यार जेवपाची पद्दत आसा. आधुनीक काळांत आयदनांचो वापर
जावपाक लागला, तरीय अजून मेरेन जाणटे लोक खोल्याचेर जेवतात. रानजिणेंत खोल्यार
जेवपाची ही पारंपारीक पद्दत. आदल्या काळार कामां निमतान रानांत वचपी लोक करमला
खोल्याचेर जेवताले म्हूण ह्या पानाक देव-देवस्केंत स्थान दिलां.
‘आसडी पुनवे’ दिसा दर एकलो
आपल्या कुटुंबाच्या घरवये कडेन ही परब मनयता. हे दिसा घरवये कडेन वाडी भरतात. सुरय
तांदूळ, गोड, सोय घालून शिजयतात, ताका चोरू म्हणटात. हो चोरू करमला खोल्यार वाडून
गंध-फूल, नाल्ल-वात करून देवाक ओंपतात ताकाच वाडी म्हणटात. कांय गावांनी एका
वाड्यार एकच घरवय आसता, थंयच सगले वाड्या वयले लोक एकठांय येवन परब मनयतात. घरवय
म्हणल्यार कुटुंबाची देवस्की. त्याच जाग्यार कांय कडेन मांड ही संकल्पना जोडिल्ली
आसता. कुणबी वेवस्थेंत ही परब मनोवपाची पद्दत इल्लिशी वेगळीच आसा. चडशे कडेन
वाड्या-वाड्यार एकच घरवय आसता. हे दिसा वाड्या वयलो बुदवंत, वेळीप अनी चार मानेली
एकठांय येतात. हांच्या मदल्या वेळपाकूच देव-देवस्पण करपाचो अधिकार दिल्लो आसता. हो
वेळीप, घरच्यान एक आटोव तांदूळ हाडटा. एका अनवाळ्या रान्नीर तांदूळ, गोड, सोय
घालून चोरू शिजयता आनी करमलाच्या पानोट्यांचेर (पानाच्या कुडक्यांचेर) वाडी देवाक
ओंपता. करमला खोल्याच्यो तयार केल्ल्यो पांच पानोट्यो आसतात. दर एका पानोट्याचेर
चोरू वाडून गंध फूल करून वात दाखयतकच हें देवकार्य सोंपता. देवाक ओंपून उरिल्लो
चोरू जेवणावळींत दर एकल्याच्या पानार वाडटात.
हे परबे निमतान, वाड्या वयले लोक घरवये कडेन जमतात. घरा
कणकणी दर एकलो हांगा येतना पड हाडटा तशेंच शेणये फाटल्यान पयशे एकठांय करून बुदवंत
वाड्या वयल्या लोकांच्या जेवणांची वेवस्था करता. वाड्या वयलीं जाणटीं-नेणटीं,
ल्हान भुरगीं सगलींच ह्या देव-जेवणाचो आस्वाद घेतात. ह्या कार्यांत कसलोच भश्टकार
जावंक जायना हाची ते काळजी घेतात.
ह्या परबेक ‘व्होंवर’ आपोवपाची एक चाल आसा. ही चाल चडशी कुणबी समाजांतच आसा. ‘व्होंवर’ म्हणल्यार
नवेंच लग्न जाल्लें जोडपें. ह्या जोडप्याक ह्या देव-जेवणांत जेवपाचो पयलो मान
मेळटा. जोडपें करमला खोल्याचेर जेवले उपरांत उरिल्ल्या लोकांक जेवपाची मेकळीक
आसता. परबेक रावयिल्लें जोडपें घरवये भायलें आसूंक जाय असो नेम आसा.
ह्या परबेक वाठारा प्रमाण हय न्हयशीं वेगळींपणां आसात पूण
आसडी पुनवेक करमला खोल्याकच म्हत्व ही चाल मात सगल्याक एकच. ते दिसा सावन
करमलाच्या खोल्याचेर जेवपाक मेकळीक आसता. परब जावचे पयलीं ह्या खोल्याचेर जेवनात
अशें लोक सांगतात.
करमलाचो रूख दोंगराच्या रुखावळींत सामील आसता. रूख पळोवंक
देखणो. ताचो आवाठ ल्हान आनी उंचाय कमी. वड, सांतोण, सावरी वरी तो प्रचंड न्हय.
ह्या रुखाचीं पानां जेवणाची रूच वाडयतात. पानां हाडूंक गेल्लो मनीस रुखार वयर चडून
पानां काडटा. खांदे कातरून सकयल उडोवन पानां काडपाची चाल ना. ह्या रुखाक लोक
श्रद्धा भावनेन पळयतात. ह्यो परबो म्हणल्यारूच सैम पुजा असो लोकांचो समज आसा.
सैमाच्या गोपांत रावन पोट भरतना सैमाची नाशाडी करप खूब चुकीचें अशें जाणटे अजून
मेरेन सांगतात. ह्यो परबो मनयतना रानटी फुलां, फळां, पानांचोच वापर थारायिल्लो
आसा.
‘पातू पणस रे
करमलाचें दांव, सदांच व्हड जावं मालकाजणां नांव,’ हें लोकगीत करमल रुखाचें म्हत्व सांगतना मल्लीकार्जून
देवाच्या सासायेची गवाय दिता.
ब्रिजेश शेट देसाय
No comments:
Post a Comment