म्हाड्डोळचें तेन्नाचें विश्व – मुकेश थळी

म्हजो जल्मूच जालो म्हाड्डोळा. आजोळा. सरभोंवतणीं कुळागरां, शेतां आनी दोंगरा वयलीं रानां. आजोळचें हें घर पोरसांत आसा काय घरा भोंवतणी पोरसूं आसा हें समजप कठीण. येदें व्हडलें आशिल्लें आज्जेलें स्वता वसयिल्लें जिवाळ पोरसूं. व्हडलें आयस पयस घर. कितलेशेच सपे. त्या काळांतले जिणेंत एक सादेपण आशिल्लें. म्हाड्डोळ प्रियोळच्या त्या सैम आनी संस्कृती संपन्न मातयेंत एक सुंदर लय आशिल्ली. एक भाव आशिल्लो. एक ठेको आशिल्लो. एक स्वर आशिल्लो. म्हाड्डोळचें श्री म्हाळसा संस्थान फामाद. त्या देवळांत वर्सभर अदीं मदीं वेगवेगळ्यो कार्यावळी जाताल्यो. कोजागिरी पुनवेक आनी जायांचे पुजेक नामनेचे गायक मैफल सादर करताले. व्हडल्या व्हडल्या गायकांचीं गायनां थंय आयकलीं. जात्रे वेळार उणीच सात नाटकां जातालीं. आमी चडशीं पळयताले. देवळांतलीं नवरात्रां फामाद.

 

महाराष्ट्रांतले ओघवतें वक्तृत्व आशिल्ले पाटांगडे आनी विद्वान हरीभक्त परायण किर्तनकारांचीं किर्तनां रंगतालीं. वर्सुकी जायांची पुजा हो एक मोटो उत्सव. चार दीस म्हाड्डोळचे फुलकार जायो विकनाशिल्ले. सांबाळून दवरताले आनी म्हाळशेचो मंडप जायांनी सजयताले. जायांचो व्हडलो मोर सजयताले. तातूंत पुजा जाताली. मंडपाच्या चारूय कुशींनी हुमकळायिल्ले जायांचे लांबचे लांब पोड एका वेगळ्याच विश्वांत उफेत व्हरपी परमळ चोंय दिकांनी पावयताले.  हे पुजे वेळार राशींनी जायांचो एकवटीत घमघम घेवपी आमचे सारकीं नाकां खर्‍यानीच भाग्यवान!      

 

शिगम्या कडेन म्हाड्डोळा कांय दीस वेगवेगळ्या वाठारांतले मेळ नाचत येताले. ताचो समारोप अखेरच्या दिसा म्हळ्यार चतुर्दशी दिसा जातालो. चतुर्दशीक म्हाड्डोळा हेर वाठारांतले म्हळ्यार मडकयचे, बांदोडेचे, सावयचे सगले मेळ येताले. दनपार सावन तिळसांज मेरेन म्हाड्डोळा गर्देचो हुंवार आयिल्लो आसतालो. म्हाड्डोळच्या ह्या उत्सवांत जाताली तितली गर्दी आमी हेर खंयचेच कार्यावळी वेळार पळोवंक ना. म्हाड्डोळ आनी सरभोंवतणचो वेलिंग, प्रियोळ, मंगेशी हो सगलो वाठार देवळांचो.  काँक्रिटाचीं रानां तेन्ना मातूंक नाशिल्लीं. दाट रानां, शेतां आनी कुळागरां हांकां लागून कुडकुड्यों शीं पडटालें. आमी त्या काळांत थंडेच्या कुडकुड्यांत लेगीत राती कडेन ह्या जात्रा काल्यांनी वताले.  उमेदीक ओतो आयिल्लो आसतालो.                  

 

म्हाड्डोळच्या देवळा मुखार शेजो आशिल्लो. दोनूय वटांनी वयर वचपाक सपणांची इस्काद आशिल्ली. ताचेर थारायिल्ल्या वेळार सेवेकरी संगीतकार वयर वचून चौगुडो वाजयताले. शेनायेचे मंजूळ स्वर कानार सादताले. शाळेंत वतना येतना ह्या स्वरांनी आमची संगितीक जाण समृद्ध केली. जात्रा वा हेर उत्सवां कडेन म्हाड्डोळच्या देवळां कडेन फोगाची आतशबाजी जाताली. तेन्नाचे मुख्यमंत्री भाऊसायब बांदोडकार गोकर्ण वा हेर वाठारांतल्यान खास फोग हाडटाले. ते भायर म्हाड्डोळचोय फोग आसतालोच. म्हाड्डोळच्या खेळां मळार खूब कार्यावळी जाताल्यो. ह्या आझाद मैदानाचेर दर आयतारा क्रिकेट आनी फुटबॉल खेळां सर्ती जाताल्यो. जानेवारींत सांस्कृतीक कार्यावळी जाताल्यो. तातूंत एकांकी सर्ती, गीत गायन सर्ती जाताल्यो.  कलेच्यो जाणिवो समृध्द आनी तोंकाळ जावपाक आमकां ह्या संस्कारांचो आदार जालो. म्हाड्डोळा त्या काळांत शांतीनिकेतन हें च्या फराळाचें फामाद हॉटेल. सत्कार नांवाचेंय हॉटेल आशिल्लें. फोंडूबाबालें आनंद भुवन हॉटेल आशिल्लें. भोलूलें हॉटेल आशिल्लें. तातूंत आमी पातळ भाजी, पातळ आनी सुकी अशी मिक्स भाजी तशेंच उसळ, बटाटवडे, सामुशे अशी रगडी मारची. म्हाड्डोळा जनता वाचनालय आशिल्लें. हांव ताचो वांगडी जाल्लों. सेंट्रल लायब्ररीची मोबायल पुस्तक गाडी सप्तकांतल्यान एक दीस येताली. तातूंतल्यानूय आमी पुस्तकां वाचताले. आयज म्हाड्डोळ-प्रियोळच्या त्या वाठारांत उदरगतीक लागून कितलेशेच दोंगर कापून, फोडून, चिरून बायपास रस्ते बी केल्यात. तातूंत कितल्याशाच झाडांची, रुखांची, रानांची कत्तल जाली. जायांचे कितलेशेच मळे गेले. तुरतुरीत आनी चकचकीत उदक घेवन धांवपी कांय व्हाळूय पुरयले. म्हाड्डोळ प्रियोळच्या त्या काळांतले जैवीक संपदे कडेन आनी विविधताये कडेन आमचें आगळें वेगळें नातें जडिल्लें. तेच उर्जेन आमच्या रगताची पोसवण जाली. म्हाड्डोळ हो फुलांचो गांव.  कुळागरांतल्यान स्कुलांत वतना नकेत्रा वरी सकयल पातळिल्लीं चार-पांच ओंवळां काडटना बरें दिसतालें. हळडुवींच सोनचाफीं तशेंच कांय गुलाबी धवसार चाफींय आसतालीं. आज्जेल्या पोरसांत खूब फुलझाडां आशिल्लीं. पिशीं आबोलीं, रतन आबोलीं, सदाफुलीं, गोकर्ण, शब्दुलीं, देवकेळमो, मोगरीं, अनंत, कुंजां, पारजताचीं फुलां आनी हेर फुलां आसतालीं. आज्जेल्या पोरसांत निरपणस आशिल्लो. म्हशींग आशिल्लो. पानवेल आशिल्ली.

 

वट्टेलांव आनी करबील आशिल्लो. व्हडलें साम्राज्य आशिल्लें तें. भेंडे, कारातीं, घोसाळीं, चिबडां आसतालींच. म्हाड्डोळ प्रियोळ वाठारांत रावन कॉलेज मेरेनचें शिकप घे मेरेन आमच्या व्यक्तीमत्वाची घडण जावपाक तेन्नाचें ह्या वाठारांतलें भावविश्व कारण थारलें. खाण-जेवणां, लोकवेद, लोकसंगीत, साहित्य हे विशींचे मुळावणाचे बरे संस्कार आमचेर जाले. ह्या सगल्या भोवरंगी आनी भोवढंगी संस्कारांतल्यान आमचीं व्यक्तीमत्वां रंगत गेलीं. आमचीं पाळां-मुळां म्हाड्डोळच्या ह्या सैमसंपन्न, संस्कृतायेचे नदरेन समृद्ध आनी गिरेस्त मातयेंत खोल खोल आसात.

 

त्या वाठारांतल्यान आयज लेगीत केन्नाय वता आसतना झर्यांचो खुळखुळपी लयदार नाद आयकतकच कांय खीण थांबचें कशें दिसता. विसवाच्या एका वेगळ्याच शांतीमय वातावरणान भरिल्ल्या त्या दिसांची याद येता. आयज सगळें तसलेंच आनी तेन्ना बरें आशिल्लें अशें निखालस म्हणपाचें ना. आमच्या वांट्याक जें आयलें तें आमी स्विकारलें, अणभवलें, पळयलें, जगले. मनाचे खोलायेंत म्हाड्डोळ-प्रियोळच्या प्रतिमांच्यो, देखाव्यांच्यो राशी आसात. रंगरूप, सुगंध, भावभावनांनी भरिल्ल्यो. अती आर्विल्ल्या डिजिटल कॅमेर्यान लेगीत क्लीक करूं नजो अश्यो!  

 

मुकेश थळी